10.5.11
Laurus nobilis
Approved by
„კეთილშობილი დაფნა“, სუბტროპიკული ბუჩქი (ან მომცრო ზომის ხე), რომელიც ზღვისპირა რეგიონებში (საბერძნეთში, თურქეთში, სლოვაკიაში, იტალიაში, ესპანეთში, პორტუგალიაში და სხვათა შორის, საქართველოში) იზრდება და რომლის ფოთლები და ნოემბერში დამწიფებული მოლურჯო-მოშავო ფერის ნაყოფი კლასიკურ სანელებლად ითვლება.
ამ საკულტო ხის სახელიც და ისტორიაც ანტიკურ საბერძნეთთან არის დაკავშირებული, უფრო ზუსტად კი - მამაკაცური სილამაზის სიმბოლოსთან, აპოლონთან. ლეგენდის თანახმად (რომელსაც ძველრომაელი პოეტი ოვიდიუსი თავის პოემაში „მეტამორფოზები“ მოგვითხობს), ადამიანებს შორის მცხოვრებმა აპოლონმა ნიმფა დაფნას მოჰკრა თვალი და შეუყვარდა. ერთხელაც იმედგადაწურულმა და არშემდგარმა მიჯნურმა გზად შემომხვდარ სიყვარულის ღმერთს ეროტს დასცინა: „შენ ისრები რად გინდა? აპირებ სროლაში მაჯობო?“ განაწყენებულმა ეროტმა ერთი (სიყვარულის) ისარი აპოლონს სტყორცა, მეორე (სიყვარულის ჩამკვლელი) - დაფნას მოარტყა. მას მერე დაფნა აპოლონს სულ გაურბოდა და ემალებოდა. ისე დაიტანჯა, რომ ღმერთებს შესთხოვა, რამე მიშველეთო. ღმერთებმაც, უკეთესი რომ ვერაფერი მოიფიქრეს, ნიმფა მარადმწვანე ხედ აქციეს (სხვათა შორის, მცენარის სახელი სწორედ ბერძნულიდან მოდის, ლათინურ ენაში კი „ლაურეუსად“ იქცა, რითაც ბევრ სიტყვას დაუდო დასაბამი, მაგრამ ამაზე მოგვიანებით). სატრფოს ასეთი ტრაგიკული დასასრულის მერე გულგატეხილი აპოლონი დაფნის გვირგვინის ტარებას შეეჩვია და მორიგი სისხლიანი გამარჯვების მერე განწმენდის რიტუალსაც სწორედ დაფნის ფოთლებით იტარებდა. აპოლონის ტაძრებსაც გარს დაფნის ჭალები ერტყა და დელფოს პითიაც, სანამ მომავლის განჭვრეტას შეუდგებოდა, ჯერ დაფნის ფოთლებს ღეჭავდა. 
ანტიკურ რომში დაფნა იუპიტერის წმინდა ხედ ითვლებოდა და მონეტებზეც მის ატრიბუტად გამოსახავდნენ. ღმერთს გათანაბრებული იმპერატორებიც არ ჩამორჩნენ - რომაული „სამეფო გვირგვინებიც“ დაფნის ფოთლებისგან იქმნებოდა. იმპერატორის ხელიდან ასეთი გვირგვინის მიღება პოეტისა და ორატორისთვის დიდ პატივად ითვლებოდა (სიტყვა „ლაურეატიც“ ამ ტრადიციიდან და დაფნის ლათინური სახელიდან მოდის). ვესტას ქურუმებისთვის კი დაფნა ქალწულობისა და უბიწოების სიმბოლო იყო.
კულინარიული თვალსაზრისით დაფნის „პოპულარიზაციას“ ხელი მარია მედიჩის პირადმა მზარეულმა შეუწყო, როცა 1652 წელს რეცეპტების კრებული შექმნა, სადაც სხვა სანელებლებთან ერთად, დაფნაც დაწვრილებით აღწერა. ამ წიგნმა (იმ დროს საუკეთესომ) ჯერ ფრანგულ და მერე სხვა სამზარეულოებზეც დიდი გავლენა მოახდინა.
დაფნასთან ჩვენი „ნაცნობობა“ ძირითადად სწორედ სამზარეულოთი იფარგლება, არადა, ამ მცენარეს ანტიკური დროიდან მოყოლებული, ყველა კულტურაში მნიშვნელოვანი სიმბოლური დატვირთვა ჰქონდა: ელინურ ხანაში გამარჯვებას და დიდებას აღნიშნავდა, ქრისტიანობაში მარადისობისა და უკვდავების სიმბოლოდ იქცა. სხვათა შორის, საფრანგეთის რევოლუციის მერე დაფნა საფრანგეთის რესპუბლიკის გერბზეც აღმოჩნდა, მერე კი ალჟირის, ბრაზილიის, ისრაელის, კუბის და მექსიკის გერბებზეც მოკალათდა.
საუკეთესო სურვილებით, თქვენი დეიდა პოლი
0 კომენტარი.:
Post a Comment